Het leven leerde de nu 50-jarige Neeltje van den Brand uit Oudebildtzijl één ding: durf te vragen. ,,Dat heb ik ervaren op momenten dat ik niets meer te verliezen had. Toen ik geen rooie cent had na mijn scheiding bijvoorbeeld.’’
Ze stookt de Russische kachel in haar woning nog eens op. In 2005 was op deze plek nog helemaal niets. Een leegstaande schuur waar Neeltje en haar toenmalige man een enorme uitdaging in zagen. Het tekent haar levensinstelling. De Brabantse Neeltje van den Brand gaat liever buiten de gebaande paden.
Daarom voelt ze zich ook zo thuis in Oudebildtzijl en op het Bildt, waar langs de Bildtdijken meer kunstenaars wonen. Met haar theaterachtergrond past Van den Brand tussen de mengeling van Bilkerts en import die er een eigenzinnige en vrijgevochten levensstijl op na houden. Daarom is ze ook verliefd op Tsjechië, vertelt ze. ,,Een prachtig land qua kunst en cultuur, maar ook met een eigengereid volk.’’
Haar laatste initiatief, een deel van haar woning ombouwen tot schuilschuur voor mensen die tijdelijk onderdak nodig hebben, is ook weer zoiets dat ze als vrouw alleen wil klaren. Ze organiseerde een ludieke crowdfundingactie die 5000 euro opleverde en wil het project van in totaal 30.000 euro verder vooral klaren door: ,,Vragen, vragen, vragen.’’ Wie haar facebookpagina volgt, kijkt niet op van verzoeken als: ,,Help!!!! Wie komt me morgen helpen met beton eruit hakken.’’
De opvangmogelijkheid komt er mede door haar eigen ervaringen. Na een scheiding merkte ze hoe moeilijk het was voor haar ex om aan woonruimte te komen. Toen ze later een tijd samenwoonde met een nieuwe partner en ook die relatie stuk liep, gebeurde hetzelfde. Noodgedwongen moesten ze langer onder één dak blijven wonen omdat er niet snel woonruimte beschikbaar was.
Het televisieprogramma Nederland Verbouwt pikte het project eruit voor opnames. Bij VPRO Tegenlicht werd ze aangedragen als ‘uitdager en aanpakker’. De VPRO is met dit initiatief op zoek naar ,,inspirerende mensen die buiten de gebaande paden verandering organiseren.’’ Tot 1 maart kan op deze kandidaten gestemd worden. De favorieten mogen op verkiezingsdag, 15 maart, tijdens de landelijke Tegenlicht Meet Up in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam hun idee presenteren.
Praten en regelen zijn zaken die voor Neeltje geen enkel probleem vormen. ,,Maar al die wetten en regels’’, verzucht ze er meteen achteraan. Het praten heeft ze van haar oma en haar moeder, die klein van stuk is, in tegenstelling tot haar dochter. ,,Mijn moeder zat in de vrouwenbeweging en bij het toneel.’’ De liefde voor het toneel werd nog eens extra aangewakkerd door een leraar - ,,een oude hippie’’ - op de middelbare school die ,,cabaretjes’’ deed.
Dus toen ze na de middelbare school ineens moest weten wat ze wilde, deed ze auditie voor de toneelschool. ,,Met twee vriendinnen en de naïeve gedachte dat ze daar vast op ons zaten te wachten. Drie tuttebellen op avontuur.’’ Groot was de teleurstelling toen hen te kennen werd gegeven dat ze eerst maar eens wat van de wereld moesten gaan zien. ,,Ik heb nooit meer auditie durven doen.’’
Dan maar achter de schermen, besloot Neeltje en ze meldde zich aan voor de grimeuropleiding in Antwerpen. ,,18 jaar en op kamers. Zo naïef als wat liep ik door de straten op zoek naar onderdak.’’
Eenmaal gevestigd kwam ze erachter dat er een heel andere cultuur heerste in België. ,,Nog meer regels en wetten.’’ Maar ook heel mooie projecten, waarbij ze haar kansen greep. Voor Dior meewerken aan het Eurovisie Songfestival en voor het Vlaams Ballet meewerken aan Jesus Christ Superstar. ,,Ik dacht: als ik Russisch ga studeren, kan ik misschien wel bij het Russisch theater of Bolshoi Ballet gaan werken.’’
De keus viel op de Universiteit van Amsterdam en weer struinde Neeltje de straten af op zoek naar een kamer. ,,Maar na drie maanden kwam ik erachter: dit moet ik niet willen. Ik vond het saai en was niet geschikt voor de universiteit met zoveel vrijheid.’’ Ze bleef wel actief in een studentenvereniging en maakte van haar tijd in de hoofdstad uiteindelijk ,,een mooie studie Amsterdam.’’
Omdat haar omgeving er op aandrong dat ze een diploma moest halen, koos ze voor de Hogeschool voor Toerisme in Breda. ,,Bij de toelating was ik de enige zonder mantelpak. Maar ze zagen wel dat ik geïnteresseerd was in kunstgeschiedenis en talen en ik werd aangenomen.’’ Toch vroeg ze zichzelf in het derde studiejaar af wat ze daar eigenlijk deed. ,,Maar ja het zou stom zijn als ik toen gestopt was, dus maar doordouwen.’’
Omdat er niemand was die naar een stage in Praag wilde, besloot Neeltje deze kans te grijpen. ,,Mijn vader was bouwvakker. Wij gingen in de zomervakantie altijd vier weken met de caravan naar Hongarije, dus Tsjechië sprak mij wel aan. Het was geweldig om daar als cultureel gids te mogen werken.’’
Ze begeleidde veel groepen en sleepte ze overal mee naar toe op haar eigen manier. ,,Dat leverde ook wel klachten op. Dat mijn bh-bandje zichtbaar was, bijvoorbeeld.’’ Bij het solliciteren na de opleiding ontdekte ze dat ze ,,bijna overal in zo’n pakje met paraplu’’ moest lopen.
De advertentie voor entertainer in buitenlandse hotels kwam als geroepen. Neeltje belandde in Spanje, een low budget-hotel voor Engelse toeristen. ,,Zwaar geblondeerde vrouwen en bierdrinkende mannen onder de tattoos. Die Engelsen werken zich het hele jaar helemaal kapot om in hun vakantie al dat geld uit geven.’’ De entertainster werd er voor de leeuwen gegooid, maar begreep al snel dat zij moest zorgen dat de gasten in het hotel bleven en daar consumeerden. ,,Dus stond ik om acht uur al te aquajoggen.’’
Na het seizoen kwam ze in Nederland terug met een Spaanse vriend, die oorspronkelijk uit Marokko kwam. ,,Ook zo naïef, we hebben het een jaar geprobeerd, maar hij mocht niets en ik moest hem onderhouden.’’ Het liep mis, terwijl Neeltje er daarna prima in slaagde zichzelf te onderhouden. Ze werd acteur bij ’t Tunneke dat themafeesten organiseert in Schijndel. En ze besloot zich te laten inhuren als ludieke host. ,,Bingo in de bus’’, geeft ze als voorbeeld.
’t Tunneke werd groot, er kwam een managementlaag tussen. ,,Daar heb je het weer. Toen ging het stuk.’’ In 2000 begon Neeltje voor zichzelf met haar bedrijf ToNeeltje. Het zat uiteindelijk de opleiding in de weg die ze toch nog was gaan doen: kleinkunst in Den Bosch. Na een jaar vertrok ze omdat de combinatie met haar eigen bedrijf door de opleiding als een probleem werd gezien. ,,Ik was eigenlijk ook te oud met mijn 33, 34 jaar.’’
Moeder worden wilde ze wel, dus werd het de hoogste tijd een man te zoeken. ,,Ik was een van de pioniers op het gebied van internetdaten. Dat was een dagtaak, hoor.’’ Het klikte met een zestien jaar oudere kunstenaar uit Amsterdam die in Dongjum woonde. Samen knapten ze een huis op in Oudebildtzijl, waar hun zoon Jannes werd geboren. In 2005 kochten ze de opknapschuur, verkochten ze hun huis en moesten ze noodgedwongen in woonunits wonen. ,,Dat heeft vier jaar geduurd. In die tijd zijn we gescheiden.’’
Iedereen verwachtte dat Neeltje met haar zoon richting Brabant zou gaan. ,,Maar ik dacht: dit is ons paradijsje. We vielen erop vanwege het uitzicht. Ik wilde het zelf afmaken.’’ Ze had daarbij voordeel van haar werk. ,,In het dorp kende iedereen mij omdat ik gevraagd was het dorpsfeest aan elkaar te praten. Wie is dat mens, dacht iedereen. Maar nu schoten ze te hulp.’’ Haar vader bracht hele werkvakanties bij haar door. ,,Mijn vader is mijn held.’’
In 2010 was de schuur klaar en bewoonbaar. Nu ze een deel tot Schuilschuur ombouwt, staat weer iedereen klaar. ,,Dit is nou echt mienskip. Hier komt alles samen. Al die mensen die er voor elkaar willen zijn.’’ Ze wil maar zeggen: Jan Terlouw oogstte veel bijval met zijn pleidooi voor een samenleving waarin het touwtje weer uit de brievenbus kan hangen. ,,Alsof er een nieuwe wereld uitgevonden moet worden. Maar die is er al!’’
De Brabantse merkte dat aan den lijve in 2013, toen haar bedrijf steeds meer last kreeg van de crisis. Ze werd minder gevraagd voor optredens, trainingen en het voorzitten van congressen. ,,Ik had geen rooie cent meer.’’ Nu moet er wat gebeuren, besefte ze. ,,Ik stelde een mail van drie zinnen op waarin ik om hulp vroeg. Vervolgens durfde ik die niet te versturen. Ik lag er twee nachten wakker van. Toen heb ik hem verstuurd aan 130 mensen uit mijn omgeving.’’
Er ging een wereld voor haar open, omschrijft Neeltje. Vrienden en bekenden waren hoog verbaasd. ,,Als het jou niet lukt om rond te komen..., je bent altijd bezig.’’ En de hulp kwam los. Mensen die haar uitnodigden voor een lunch of het avondeten, een envelop met 100 euro in de brievenbus. ,,Daardoor heb ik geleerd te vragen. Dat leer ik deelnemers aan mijn workshops ook.’’ Elkaar iets gunnen, dat hoort er ook bij. Dus als een supermarkt haar helpt met goederen voor een zacht prijsje omdat ze een ontvangst thuis heeft, biedt Neeltje als tegenprestatie een bingo voor de klanten aan.
Niet dat alles harmonieus verloopt op het Bildt. Met de school van haar zoon heeft Neeltje enkele aanvaringen gehad. ,,Natuurlijk kun je onder sommige zaken niet uit, maar waarom zeuren als het huiswerk niet gedaan is, terwijl mijn zoon dat weekend eindelijk eens kon genieten van zijn opa en oma die bij ons waren?’’
De theatervrouw schrikt er niet voor terug de media in te schakelen als ze denkt daar anderen mee te kunnen helpen. Toen ze zelf voor een mammografie naar het MCL moest en te horen kreeg dat ze zeven weken moest wachten, ontdekte ze dat ze de volgende dag nog in Dokkum terecht kon. ,,Dat moet het MCL weten, dacht ik, dan kunnen ze andere vrouwen ook doorsturen. Krijg je te horen dat ze dat niet doen omdat het een concurrende instelling is. Toen heb ik de krant gebeld.’’
Positieve ervaringen deelt ze ook. ,,De ANWB is mijn beste vriend. Dat laat ik dan ook weten op sociale media.’’
Correspondentie afsluiten doet ze met warme woorden: ,,Hartegroet, Neeltje.’’